- Czego może dotyczyć zgłoszenie naruszenia
- Kto może zostać sygnalistą ?
- Kiedy nie ma zastosowania tzw. „Dyrektywa o ochronie sygnalistów”?
- Czy można zgłosić naruszenie anonimowo?
- Ochrona danych sygnalisty
- Na czym polega ochrona sygnalisty?
- Kogo dotyczy obowiązek wdrożenia „Dyrektywy o ochronie sygnalistów” ?
- Przepisy prawa dotyczące sygnalistów
- FORMULARZ ZGŁOSZENIA NARUSZENIA PRAWA
W ramach procedury zgłoszenia naruszeń prawa Unii Europejskiej oraz kraju członkowskiego UE, można zgłaszać przypadki zaniechania działania, działania niezgodne z prawem oraz działania mające na celu obejście prawa.
Zakres i tematyka zgłoszeń jest bardzo szeroka i obejmuje naruszenia niżej wymienionych dziedzin:
1) zamówień publicznych;
2) usługi, produktów i rynków finansowych;
3) zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
4) bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
5) bezpieczeństwa transportu;
6) ochrony środowiska;
7) ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
8) bezpieczeństwa żywności i pasz;
9) zdrowia i dobrostanu zwierząt;
10) zdrowia publicznego;
11) ochrony konsumentów;
12) ochrony prywatności i danych osobowych;
13) bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
14) interesów finansowych Unii Europejskiej;
15) rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.
Dodatkowo pracodawca w ramach systemu zgłaszania naruszeń, może również umożliwić zgłaszanie innych naruszeń dotyczących wewnętrznych regulacji obowiązujących w u pracodawcy, w tym również zgłaszanie naruszeń dotyczących np. standardów etycznych.
Sygnalistą może zostać każdy, kto zgłasza lub ujawnia publicznie informacje o naruszeniu prawa w kontekście związanym z pracą.
Warunkiem uzyskania przewidzianej dla sygnalistów ochrony, jest by przekazana informacja o była prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i faktycznie dotyczyła naruszenia prawa.
Sygnalista może zostać:
- pracownik, także w przypadku, gdy stosunek pracy już ustał,
- osoba ubiegająca się o zatrudnienie, która uzyskała informację o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- przedsiębiorca,
- akcjonariusz lub wspólnik,
- członek organu osoby prawnej,
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- stażysta,
- wolontariusz
Ochroną prawną, nie będą objęte osoby zgłaszające naruszenie, jeśli wcześniej informacja o naruszeniu prawa została zgłoszona na postawie innych przepisów, w szczególności jako skarga lub zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa.
Przepisy „Dyrektywy o ochronie sygnalistów” nie będą miały zastosowania, również w przypadku gdy naruszenie prawa będzie godzić jedynie w prawa zgłaszającego naruszenie lub naruszenie prawa dotyczy jedynie indywidualnego interesu zgłaszającego
Tzw. „Dyrektywy o ochronie sygnalistów” nie stosuje się gdy, zgłaszane naruszenie prawa dotyczy
- ochrony informacji niejawnych;
- tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu;
- tajemnicy narady sędziowskiej;
- postępowania karnego.
Przepisów dotyczących ochrony sygnalistów, nie stosuje się do sprawcy naruszenia prawa, jeżeli na podstawie przepisów prawa osoba ta korzysta ze zwolnienia z odpowiedzialności lub złagodzenia kary w związku ze swoim zachowaniem po popełnieniu naruszenia prawa, w szczególności dobrowolnym ujawnieniem naruszenia prawa lub współpracą z organami ścigania lub innymi właściwymi organami.
Dyrektywa nie ma również zastosowania do naruszeń prawa w zakresie zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1129 i 1598).
Przepisy Dyrektywy o ochronie sygnalistów przewidują możliwość dokonywania anonimowych zgłoszeń naruszeń prawa pod warunkiem, że taką procedurę będzie przewidywał przyjęty przez pracodawcę „Regulamin zgłoszeń wewnętrznych” lub „Procedura zgłaszania naruszeń prawa organowi publicznemu”
W przypadku zgłoszeń anonimowych, przewidziana prawem ochrona sygnalisty będzie stosowana jedynie w przypadku, gdy jego dane zostaną ujawnione w toku postepowania i doświadczy on działań odwetowych.
Dane osobowe zgłaszającego oraz inne dane pozwalające na ustalenie jego tożsamości nie podlegają ujawnieniu, chyba że za wyraźną zgodą zgłaszającego.
Dane osobowe przetwarzane w związku z przyjęciem zgłoszenia są przechowywane przez pracodawcę, organ publiczny lub organ centralny nie dłużej niż przez okres 5 lat od dnia przyjęcia zgłoszenia.
Wobec osoby, która dokonała zgłoszenia naruszenia prawa, zakazane jest prowadzenie działań odwetowych.
Wobec sygnalistów nie można z powodu dokonania zgłoszenia stosować niekorzystnych dla nich działań. Zakaz ten obejmuje w szczególności :
1) odmowę nawiązania stosunku pracy,
2) wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy,
3) nie zawarcie umowy o pracę na czas określony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, nie zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony lub nie zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony, po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony – w sytuacji gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa,
4) obniżenie wynagrodzenia za pracę,
5) wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu,
6) pominięcie przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą,
7) przeniesienie pracownika na niższe stanowisko pracy,
8) zawieszenie w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych,
9) przekazanie innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków pracowniczych,
10) niekorzystną zmianę miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy,
11) negatywną ocenę wyników pracy lub negatywną opinię o pracy,
12) nałożenie lub zastosowanie środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze,
13) wstrzymanie udziału lub pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe,
14) nieuzasadnione skierowanie na badanie lekarskie, w tym badania psychiatryczne, o ile przepisy odrębne przewidują możliwość skierowania pracownika na takie badanie,
15) działanie zmierzające do utrudnienia znalezienia w przyszłości zatrudnienia w danym sektorze lub branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego
Za niekorzystne traktowanie uznaje się również, groźbę zastosowania któregokolwiek z wyżej wymienionych działań, chyba że pracodawca stosując którekolwiek z wyżej wymienionych działań wykaże, że kierował się obiektywnymi powodami nie mającymi związku ze zgłoszeniem naruszenia.
W przypadku osób zatrudnionych, świadczących usługi lub prowadzących sprzedaż lub dostawę towarów na podstawie umów cywilnoprawnych lub handlowych, niekorzystne traktowanie może objawiać się np. rozwiązaniem, wypowiedzeniem lub odmową zawarcia umowy
Rozwiązanie umowy cywilnoprawnej, umowy handlowej lub umowy o świadczenie usług, z powodu dokonania zgłoszenia naruszenia jest bezskuteczne.
Osoba z którą rozwiązano umowę cywilnoprawną, z powodu zgłoszenia naruszenia ma prawo do odszkodowania.
Działań odwetowych, nie wolno również stosować do osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia, oraz osób powiązanych z sygnalistą.
Obowiązek stworzenia wewnętrznego systemu zgłaszania naruszeń prawa oraz procedur ochrony sygnalistów dotyczy:
Pracodawców zatrudniających co najmniej 50 pracowników
Wszystkich podmiotów prawnych w sektorze publicznym, w tym do podmiotów będących własnością lub znajdujących się pod kontrolą takich podmiotów
Pracodawcy zatrudniający mniej niż 50-ciu pracowników, mogą wprowadzić system wewnętrznego zgłaszania naruszeń prawa.
Podmioty prawne z sektora publicznego, zobowiązane są do wprowadzenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych od dnia 17 grudnia 2021 r
Podmioty w sektorze prywatnym zatrudniające co najmniej 50 i mniej niż 250 pracowników zobowiązane są do ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych do dnia 17 grudnia 2023 r.
DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (32019L1937 - EN - EUR-Lex)
Projekt Ustawy z dnia …. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa – stan na dzień z dnia 14 października 2021 r.